ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง นับเป็นหนึ่งในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดของประเทศไทย ที่พาเราย้อนไปสู่ยุคสมัยของอาณาจักรสุโขทัย จุดเริ่มต้นของอารยธรรมและวัฒนธรรมไทย ในวันนี้ ALTV จึงขอนำสรุปสาระสำคัญเรื่อง ศิลาจารึกหลักที่ 1 ที่ออกสอบบ่อย มาฝากกัน 

ศิลาจารึกหลักที่ 1

ศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 1 หรือ ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง จารึกขึ้นโดยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กษัตริย์แห่งราชอาณาจักรสุโขทัย ถือเป็นจารึกหลักแรกที่ใช้ตัวอักษรไทยในการบันทึกเรื่องราวและเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ 

โดยในปี พ.ศ. 2546 ศิลาจารึกหลักที่ 1 หรือศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกแห่งความทรงจำของโลก (The Memory of the World Register) โดยองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ด้วยเหตุผลว่าเป็นหลักฐานที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ที่สะท้อนให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของอารยธรรมของอาณาจักรสุโขทัย ซึ่งนับว่ามีความสำคัญต่อมนุษยชาติ

การค้นพบศิลาจารึก  

ศิลาจารึกหลักที่ 1 ถูกค้นพบเมื่อปี พ.ศ. 2376 โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ ที่ขณะนั้นทรงยังผนวชเป็นพระภิกษุได้ค้นพบหลักศิลา ที่บริเวณเนินปราสาทเก่าในจังหวัดสุโขทัย จึงทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้นำลงมาเก็บรักษาไว้ที่วัดราชาธิวาสชั่วคราว ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหาคร 

ลักษณะศิลาจารึก  

ศิลาจารึกหลักที่ 1 หรือ ศิลจารึกพ่อขุนรามคำแหง มีลักษณะเป็นหินทรายแป้งเนื้อละเอียด รูปทรงสี่เหลี่ยมมียอดแหลมมน สูง 1 เมตร กว้าง 11 เซนติเมตร พื้นผิวทั้ง 4 ด้านจารึกไว้ด้วยตัวอักษรโบราณสมัยสุโขทัย มี 127 บรรทัด ด้านที่ 1 และ 2 มีข้อความ 35 บรรทัด ด้านที่ 3 และ 4 มีด้านละ 27 บรรทัด และสามารถแบ่งเนื้อหาได้เป็น 3 ตอน ดังนี้ 

• ตอนที่ 1 กล่าวถึงประวัติของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช 
• ตอนที่ 2 ขนบ ธรรมเนียม ประเพณี และเหตุการณ์สำคัญในรัชสมัยของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช 
• ตอนที่ 3 คำกล่าวสรรเสริญพระเกียรติพ่อขุนรามคำแหงมหาราช 

ลักษณะอักษรที่ใช้จารึก 

ศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชมีข้อความปรากฎว่ามีการใช้ตัวอักษรที่เรียกว่า ‘ลายสือไทย’ ในการจารึกข้อความ โดยเป็นตัวอักษรที่พ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงประดิษฐ์ขึ้นเอง เมื่อปี พ.ศ. 1826 สันนิษฐานเป็นอักษรที่ดัดแปลงมาจากอักษรขอมหวัด 

กลวิธีการเขียน และลักษณะคำประพันธ์ 

ศิลาจารึกหลัก 1 บันทึกเรื่องราวต่าง ๆ ในรูปแบบของ “ร้อยแก้ว” มีการเรียบเรียงเนื้อหาอย่างเป็นธรรมชาติ เข้าใจง่าย เน้นใช้คำพยางค์เดียว ประโยคความเดียว ไม่ซับซ้อน นอกจากนี้ยังมีการใช้คำคล้องจอง และคำซ้ำเพื่อให้เกิดจังหวะในการอ่าน 

ตัวอย่างคำประพันธ์ 

• พ่อกู ชื่อศรีอินทราทิตย์ แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง 
• ตูพี่น้องท้องเดียวห้าคน ผู้ชายสาม ผู้หญีงโสง พี่เผื-
• อ ผู้อ้าย ตายจากเผือเตียมแต่ ยังเล็ก เมื่อกูขึ้นใหญ่ได้ 

หลักความสำคัญของเนื้อหา

หลักฐานทางประวัติศาสตร์ : ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดชิ้นหนึ่งของไทย ที่แสดงให้เห็นถึงเหตุหารณ์สำคัญ ประเพณี วัฒนธรรม และสภาพความเป็นอยู่ของคนในอดีต 

การใช้อักษรไทยครั้งแรก : เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงต้นกำเนิดและวิวัฒนาการของภาษาไทย ซึ่งเป็นภาษาหลักของชนชาติไทย  

วรรณกรรมไทยชิ้นแรก : ศิลาจารึกหลักที่ 1 นับได้ว่าเป็นวรรณกรรมไทยชิ้นแรกที่มีการบันทึกเหตุการณ์ในสมัยสุโขทัยไว้เป็นหลายลักษณ์อักษร 

เพลิดเพลินกับสาระความรู้เพิ่มเติม เกี่ยวกับ ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ได้ที่รายการ ห้องเรียนติวเข้มมัธยม ตอน ศิลาจารึกหลักที่ 1 พ่อขุนรามคำแหง ทางเว็บไซต์ ALTV (คลิก)