“ประเทศญี่ปุ่น ให้ความสำคัญกับการคัดแยกขยะมาก  เพื่อให้ง่ายต่อการจัดการขยะ จึงมีการแยกขยะประเภทต่างๆ   ซึ่งหลักการในการแยกขยะและการสร้างจิตสำนึกในการจัดการขยะ ประสบความสำเร็จมากในญี่ปุ่น  แม้ว่าการทิ้งขยะจะมีความซับซ้อนและระเบียบมาก  แต่คนญี่ปุ่นต่างมองว่าขยะเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของทุกคน”

หากสังเกตให้ดีจะเห็นว่าญี่ปุ่นไม่ค่อยมีการตั้งถังขยะให้เห็นทั่วไป  เพราะคนญี่ปุ่นจะไม่มีการทิ้งขยะลงในถังขยะก่อนที่จะจัดการแยก เป็นสิ่งที่มีการยึดปฏิบัติอย่างเคร่งครัด   รวมทั้งมีการออกเป็นกฎระเบียบ  ระบุบทลงโทษหากไม่ปฏิบัติตาม แต่มากกว่ามาตรการบังคับ สิ่งที่ทำให้การจัดการขยะในญี่ปุ่นประสบความสำเร็จนั้นมาจากการยึดถือปฏิบัติจนเป็นวัฒนธรรมด้วยพื้นฐานของความมีวินัย   

นอกจากมีการแยกขยะอย่างชัดเจนแล้ว  ยังมีการกำหนดวันเวลาที่รถเก็บขยะจะมารับขยะแต่ละประเภทไปกำจัดด้วย  โดยจะกำหนดไว้แน่นอนชัดเจนและตายตัวของแต่ละพื้นที่  สำหรับคนที่เข้ามาอยู่ใหม่ในพื้นที่จะได้รับแจกตะกร้าพลาสติกสองใบ สีเขียวและฟ้า และคูปองขนาดโปสการ์ดหนึ่งใบ สำหรับไปแลกถุงขยะฟรีจากร้านค้าในบริเวณที่พักอาศัยของแต่ละบ้าน โปสการ์ดหนึ่งใบ แลกถุงขยะได้ 104 ถุง หากบ้านไหนมีขยะมากต้องหาซื้อถุงขยะมาเพิ่มเอง  รถเก็บขยะในพื้นที่แต่ละพื้นที่จะมาเก็บตามวันตามเวลา ไม่มีล่าช้า ไม่มีวันหยุดพักผ่อน

“ญี่ปุ่นมีการระบุวัน หรือกำหนดการเก็บขยะในแต่ละวันชัดเจน  เช่น วันนี้เก็บขยะพลาสติกและแก้ว หากมีผู้นำขยะมาทิ้งไม่ตรงวัน เจ้าหน้าที่จะไม่เก็บขยะเหล่านั้น  และจะทำการสืบค้นต้นตอของขยะว่าใครคือเจ้าของ หรืออาจจะมีเพื่อนบ้านนำขยะไปคืนให้ที่หน้าบ้านหรือหน้าห้อง  เมื่อไม่มีเจ้าหน้าที่มาเก็บขยะก็จะเกิดความสกปรก เป็นการทำให้เจ้าของขยะนั้นเกิดจิตสำนึกด้วยตัวเอง  รวมถึงมีเจ้าหน้าที่มาจัดเวรยามให้กับชาวบ้าน เพื่อช่วยกันดูแลความสะอาด เป็นการทำให้เกิดความสัมพันธ์อันดีในชุมชนอีกด้วย”

นอกจากนี้ ญี่ปุ่นยังมีการจัดเก็บขยะประเภทที่เจ้าของไม่ต้องการ หรือของเก่าคุณภาพดี เช่น เครื่องไฟฟ้าขนาดเล็กประเภทเตาปิ้งขนมปัง วิทยุ เครื่องเสียงขนาดเล็ก พัดลม หม้อหุงข้าว เตาแก๊ส รวมทั้งเครื่องเรือน อาทิ เก้าอี้ โต๊ะ ชั้นวางของ วางหนังสือ  ในวันพฤหัสบดีที่สองและที่สี่ของเดือนจะเป็นวันเก็บขยะใหญ่ และขยะเผาไม่ได้ เครื่องใช้ไฟฟ้าและเครื่องเรือนที่ยังมีสภาพดี จะถูกนำมาวางทิ้งไว้ล่วงหน้าก่อนวันเก็บขยะใหญ่  และคนที่อยากจะได้ของใช้จะมาเลือกขนเอาไปใช้ได้

การทำลายทรัพยากรธรรมชาติเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องทั่วทุกมุมโลก   ส่งผลให้สภาพแวดล้อมเสียสมดุลอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้  ถึงเวลาที่เราต้องหาทางฟื้นฟูและรักษาสิ่งที่มีให้ยังคงอยู่   เพื่อต่อชีวิตให้โลกและเพื่อมวลมนุษยชาติ   เริ่มต้นที่การลดปริมาณขยะ โดยยกตัวอย่างประเทศญี่ปุ่น ซึ่งให้ความสำคัญกับการคิดค้นนวัตกรรมการกำจัด  เพื่อสร้างคุณค่าของขยะในรูปแบบต่างๆ จนกลายเป็นของมีมูลค่าราคา  ยกระดับขยะที่ไม่ใช่ขยะอีกต่อไป

อย่างเจ้าของกิจการผลิตกระเป๋าจากยางรถยนต์   หรือการนำยางในรถยนต์มาทำเป็นกระเป๋า  เป็นธุรกิจที่เริ่มต้นเมื่อ 17 ปีที่แล้ว  เริ่มจากการนำเต้นท์พลาสติกเก่ามาทำกระเป๋าแต่ยังไม่ประสบความสำเร็จ ก่อนจะลองเปลี่ยนมาใช้ยางรถเก่าในปัจจุบัน   ซึ่งช่วงนั้นยังไม่มีใครนำยางรถยนต์มาทำกระเป๋า  ทำให้ต้องลองผิดลองถูก  เพื่อต้องการลดขยะบนโลกขณะเดียวกันอยากเพิ่มสิ่งแปลกใหม่ในวงการแฟชั่น

“กระเป๋าแต่ละใบเรียกได้ว่ามีใบเดียวบนโลก  เพราะลายดอกยางที่ผ่านถนนมานานนับ 10 ปีแต่ละเส้น  ทำให้ได้กระเป๋าที่มีลวดลายต่างกัน ดังนั้นกระเป๋าแต่ละใบจึงมีลายเอกลักษณ์เฉพาะตัว  ที่สำคัญยังได้ใช้กระเป๋าที่ทำจากยางรถเก่าย่อมมีความภาคภูมิใจเพราะมีส่วนช่วยลดขยะบนโลกได้อีกด้วย”

สำหรับวัตถุดิบยางรถยนต์เก่าทั้งหมด  เจ้าของโรงงานบอกว่ามีการนำเข้ายางรถยนต์จากทั้งในประเทศญี่ปุ่นและเมืองไทย   โดยเฉลี่ยใน 1 ปีใช้ยางรถยนต์เก่าประมาณ 3,000-4,000 เส้น  เพื่อผลิตกระเป๋า  ยาง 1 เส้นสามารถทำกระเป๋าได้  4 ใบ  เท่ากับว่าในหนึ่งปีมีกระเป๋าที่ผลิตได้จากยางรถเก่า 16,000 ใบ  ทั้งนี้การผลิตกระเป๋าใช้ไนลอนผสมยางรถยนต์  เพราะหากใช้ยางทั้งใบจะมีน้ำหนักและราคาสูง  จึงต้องมีการออกแบบดีไซน์ให้เหมาะกับการใช้งานจริง   นอกจากกระเป๋า เศษยางในเหล่านี้ยังนำมาทำรองเท้า กระเป๋าเงินและสินค้าอื่นๆ ได้อีกด้วย  กระเป๋าเหล่านี้จะถูกนำไปวางจำหน่ายที่ร้าน SEAL  ในเมืองโตเกียว  โอซาก้า และออนไลน์เท่านั้น  อายุการใช้งานกระเป๋าถือว่าคุ้มค่าเพราะสามารถใช้งานได้นาน 5-10ปี  

ด้าน อิริเอะ ฮิโยชิ  ผู้อำนวยการโรงเรียนคัดแยกขยะของบริษัทเดินรถไฟญี่ปุ่น (JR) เล่าถึงที่มาของการคัดแยกขยะว่า  แต่ละวันที่โรงงานแยกขยะ บริษัทเจอาร์  จะมีการรับขยะจากเจอาร์พื้นที่ภาคตะวันออกทั้งขบวนรถไฟฟ้าธรรมดา และรถไฟฟ้าความเร็วสูงชินคันเซน  เพื่อนำมาคัดแยกขยะประเภทขวดกับกระป๋อง   และขวดพลาสติก   หากผู้โดยสารมีการคัดแยกตั้งแต่ต้นทางจากจุดตั้งถังขยะที่สถานีรถไฟ   ก็จะสามารถลดแรงการคัดแยกของเจ้าพนักงานได้มาก   ทั้งนี้ขวดพลาสติกและกระป๋องที่ผ่านการคัดแยกจะถูกนำไปอัดเป็นก้อนขนาดใหญ่   เพื่อส่งไปจัดเก็บรอการรีไซเคิลต่อไป  ส่วนกระดาษที่ติดอยู่รอบขวด ตัวขวดและฝาซึ่งทำจากวัสดุเดียวกันจึงไม่ต้องคัดแยกอีก

สำหรับบริษัทเดินรถไฟญี่ปุ่น  เริ่มมีการคัดแยกขยะมาตั้งแต่ปี 1992   แต่ก็ยังมีผู้โดยสารไม่แยกประเภทขยะก่อนทิ้งตามถังที่จัดไว้ให้   ดังนั้นจึงต้องมีการตั้งโรงงานคัดแยกขยะของบริษัทเจอาร์ขึ้นในปี  2554  ภายใต้วัตถุประสงค์เพื่อลดค่าใช้จ่ายในการจัดส่งลำเลียงขยะมาที่นี่  ขยะประเภทหนังสือพิมพ์หรือนิตยสาร  กระดาษเหล่านี้เมื่อผ่านการรีไซเคิลแล้วถูกนำมาเป็นกระดาษชำระ  หรือการะดาษตั๋วรถไฟ รวมถึงเป็นชุดพนักงาน  เพื่อให้เหลือขยะให้น้อยที่สุดสามารถวนกลับมาใช้ให้มากที่สุด  แม้จะต้องลงทุนสูงแต่ก็ถือว่าคุ้มค่า ขยะที่ผ่านการรีไซเคิลและขายออกไปเป็นการดำเนินธุรกิจแบบเท่าทุน แต่ที่บริษัทยังทำอยู่เพราะเห็นถึงประโยชน์ของการลดปริมาณขยะเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อม

เช่นเดียวกับโรงแรมนิวโอตานิ โตเกียว  หนึ่งในโรงแรมที่มุ่งมั่นดำเนินธุรกิจภายใต้การลดผลกระทบสิ่งแวดล้อม ด้วยการลดปริมาณขยะจากเศษอาหาร   โดยมีแผนกรับขยะอาหารจากทุกอย่างของโรงแรมเพื่อนำไปรีไซเคิลให้กลายเป็นปุ๋ย  ที่นี่ถือเป็นโรงแรมแห่งแรกในญี่ปุ่นที่ลงทุนสร้างเครื่องรีไซเคิลขยะอาหารด้วยงบลงทุนกว่า 110 ล้านเยน แต่ภายในระยะเวลา 3 ปี สามารถคืนทุนค่าใช้จ่ายทั้งหมดได้อย่างไม่น่าเชื่อ

ยามาโมโต้  มาซามิ  เจ้าหน้าที่แผนกรีไซเคิลอาหาร โรงแรมนิวโอตานิ  เล่าว่า จากเดิมที่โรงแรมต้องสูญเสียงบประมาณรายจ่ายเฉลี่ยปีละ 35 ล้านเยน ให้กับสำนักงานเขตเพื่อกำจัดขยะเศษอาหาร  แต่เมื่อมีเครื่องรีไซเคิลเศษอาหาร  ทำให้ช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายส่วนนี้ และยังลดมลพิษจากการเผาไหม้ขยะอีกด้วย   เพราะโรงแรมจะมีเศษขยะอาหารประมาณ 50 ถังต่อวัน  เมื่อนำขยะอาหารเหล่านี้มาลงถังเพื่อทำให้ขยะแห้ง  ก่อนจะนำมาเข้าเครื่องอบไอน้ำด้วยอุณหภูมิสูงถึง  120  องศาเซลเซียส  เพื่อฆ่าเชื้อหรือสิ่งมีชีวิตจนกลายเป็นปุ๋ย  ขั้นตอนสุดท้ายคือการนำมาหมักใหม่ทิ้งไว้ประมาณ 4 วัน    เพื่อเพิ่มสิ่งมีชีวิตเป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ไร้สารเคมีปนเปื้อน    

สำหรับปุ๋ยที่ผลิตได้โรงแรมนำไปแจกจ่ายให้เกษตรกร  เพื่อปลูกพืชผักแล้วนำกลับมาขายให้โรงแรม เป็นวัตถุดิบปลอดสารปรุงอาหารให้กับลูกค้า  โดยแต่ละวันมีขยะอาหารส่งมาเฉลี่ย 4,000 กิโลกรัม  ในหนึ่งปีโรงแรมสามารถผลิตปุ๋ยได้มากึง 356 ตัน   ทั้งหมดคือตัวอย่างของคิดสร้างสรรค์การลงทุนที่ไม่ได้ผลกำไร แต่ได้เข้าถึงหัวใจของการรักโลก และการมองการไกลเพื่อให้ขยะไม่ใช่ขยะ แต่กลายเป็นต้นทุนที่มีค่าให้กับผู้อื่นและสร้างวงจรอาหารที่ปลอดภัยให้กับมนุษย์

หมายเหตุ : ถอดความจาก รายการดูให้รู้ ตอน "ขยะมากคุณค่า" ออกอากาศทางช่อง ThaiPBS