เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ มีความสำคัญอย่างมากต่อการศึกษาโลกและปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นบนโลก ในวันนี้ ALTV นำสรุปรายละเอียดของเครื่องมือทางภูมิศาสตร์แต่ละชนิดมาฝากกัน จะมีอะไรบ้างไปดูกันเลย 

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์  

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ (Geographic Tools) หมายถึง เครื่องมือและอุปกรณ์ ที่ใช้ในการศึกษาหาข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งทำเลที่ตั้งของพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งบนโลก 

แผนที่ (Map)  

แผนที่ (Map) เครื่องมือทางภูมิศาตร์ขั้นพื้นฐานที่แสดงให้เห็นถึงลักษณะกายภาพของพื้นผิวโลกและสิ่งต่าง ๆ บนโลก ทั้งสิ่งที่เกิดตามธรรมชาติและที่มนุษย์สร้างขึ้นโดยย่อขนาดให้เล็กลงตามมาตราส่วนที่ใช้งาน มีองค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ ชื่อแผนที่ มาตราส่วน ทิศทาง และสัญลักษณ์ 

แผนที่มีหลายประเภทแบ่งออกตามการใช้งาน แบ่งได้ 3 ประเภทใหญ่ ได่แก่ แผนที่ทั่วไป แผนที่อ้างอิง และ แผนที่เฉพาะเรื่อง 

1.แผนที่ทั่วไป (General Map) จะแสดงรายละเอียดทั่วไปบนผิวโลก เช่น ลักษณะแผ่นดิน ลักษณะภูมิภาคต่าง ๆ โดยใช้สีและสัญลักษณ์เพื่อแสดงให้เห็นความแตกต่าง 

2.แผนที่อ้างอิง (General Reference Map) เป็นแผนที่หลักที่ใช้ในการทำแผนที่ชนิดอื่น เช่น แผนที่ภูมิประเทศ ที่แสดงพื้นทีราบสูง เนินเขา เกาะ แม่น้ำ ถนน และแผนที่ชุด คือแผนที่หลายชุดที่มีรูปแบบเหมือนกันครอบคลุมพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งโดยเฉพาะ 

3.แผนที่เฉพาะเรื่อง (The Matic Map) แผนที่แสดงรายละเอียดเฉพาะเรื่องแบ่งตามจุดมุ่งหมายการใช้งาน เช่น แผนที่รัฐกิจ แผนที่ภูมิอากาศ แผนที่ท่องเที่ยว และอื่น ๆ ดังนี้  

• แผนที่รัฐกิจ แสดงอาณาเขตการปกครองของประเทศต่าง ๆ พร้อมทั้ง ชื่อเมืองหลวง ชื่อจังหวัด 
• แผนที่ธรณีวิทยา แสดงการกระจายตัวของแผ่นเปลือกโลก รวมถึงลักษณะทางธรณีวิทยาอื่น ๆ  
• แผนที่ภูมิอากาศ แสดงข้อมูลด้านภูมิอากาศ เช่น ปริมาณน้ำฝน ความชื้น อุณหภูมิ 
• แผนที่การถือครองที่ดิน จัดทำขึ้นเพื่อแสดงอาณาเขตของที่ดิน ระยะเนื้อที่ของแปลงที่ดินแต่ละแปลง รวมถึงรายชื่อผู้ถือครองที่ดิน
• แผนที่พืชพรรณธรรมชาติ แสดงข้อมูลของการกระจายตัวของพืชพรรณต่าง ๆ รวมถึงพื้นที่ป่า 
• แผนที่ท่องเที่ยว จัดทำเพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยว สถานที่สำหรับการท่องเที่ยว เช่น เส้นทาง ที่พัก การขนส่งคมนาคม 

ลูกโลกจำลอง (Globes) 

ลูกโลกจำลองลักษณะ 3 มิติ คิดค้นครั้งแรกโดย Martin Behaim สร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1492 เป็นอุปกรณ์ที่จำลองลักษณะของโลก มีทรงกลมเหมือนผลส้ม บนลูกโลกจะแสดงรายละเอียดต่าง ๆ เช่น ชื่อประเทศ ลักษณะภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศ อาณาเขตมหาสมุทร นอกจากนี้ยังแสดงสิ่งสมมติ เช่น เส้นเมริเดียน เส้นที่ลากจากขั้วโลกเหนือสู่ขั้วโลกใต้ และเส้นขนาน เส้นที่ลากรอบโลกขนานกับเส้นศูนย์สูตร โดยทั้งสองเส้นมีหน้าที่บอกพิกัดออกมาเป็นค่าละติจูดและลองจิจูด 

รูปถ่ายทางอากาศ (Aerial Photography)  

รูปถ่ายภูมิประเทศมุมสูงที่แสดงให้เห็นถึงลักษณะกายภาพของพื้นที่ต่าง ๆ เกิดจากการนำกล้องถ่ายรูปติดไปกับอากาศยาน มักนำมาใช้ การศึกษาวิจัยในหน่วยงาน เช่น การสำรวจป่าไม้ การสำรวจการตั้งถิ่นฐาน การชลประทาน 

รูปถ่ายทางอากาศทำอะไรได้บ้าง ?

• ใช้สังเกตความเปลี่ยนแปลงของป่าไม้ในพื้นที่ ต่าง ๆ เพื่อกำหนดแนวทางอนุรักษ์ป่าไม้ต่อไป 
• ใช้กำหนดขอบเขตพื้นที่ในการวางผังเมือง 
• ใช้สำรวจภูมิประเทศและใช้ประกอบการทำแผนที่ 
• ใช้เพื่อสำรวจการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง 

ภาพจากดาวเทียม (Satellite Imagery)

ภาพจากดาวเทียม (Satellite Imagery) คือภาพระยะไกลที่ได้จากการบันทึกข้อมูลของดาวเทียม โดยอาศัยเทคโนโลยี Remote Sensing ซึ่งจะส่งข้อมูลกลับมาเป็นข้อมูลเชิงตัวเลขแล้วค่อยแปลงเป็นภาพ สามารถครอบคลุมพื้นที่ได้มากกว่าภาพถ่ายทางอากาศ ภาพจากดาวเทียมนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายด้าน เช่น การสำรวจทางธรณวิทยา การเกษตร การวางผังเมือง อุตุนิยมวิทยา 

เครื่องมือและอุปกรณ์ทางภูมิศาสตร์อื่น ๆ ที่ควรรู้

• เข็มทิศ Compass เครื่องมือทางภูมิศาสตร์สำหรับหาทิศทาง อาศัยหลักการของสนามแม่เหล็กโลก  
• เครื่องมือวัดพื้นที่ (Planimeter) ใช้สำหรับวัดระยะทางบนแผนที่
• บารอมิเตอร์ (Barometer) ใช้สำหรับวัดความดันอากาศ 
• กล้องสามมิติ (Mirror Stereoscope) ใช้สำหรับมองภาพถ่ายทางอากาศ เพื่อให้เกิดเป็นภาพสามมิติ 
• กล้องวัดมุม (Theodolite) ใช้สำหรับการรังวัดมุมราบและมุมดิ่ง 
• เครื่องวัดน้ำฝน (Rain Gauge) ใช้สำหรับวัดปริมาณน้ำฝน 
• เครื่องวัดความเร็วลม (Anemometer) เครื่องมือวัดความเร็วลม ความดันลม และทิศทางของลม 

อ่านสรุปจบแล้ว สามารถตะลุยโจทย์ข้อสอบเกี่ยวกับ “แผนที่และเครื่องมือทางภูมิศาสตร์” กันต่อได้ที่ รายการ ห้องเรียนติวเข้ม ทางเว็บไซต์ ALTV ช่อง 4 ทีวีเรียนสนุก คลิก