การทำ ‘สนธิสัญญาเบาว์ริง’ หรือ ‘หนังสือสัญญาเซอร์ยอนเบาว์ริง’ เป็นสนธิสัญญาทางการค้าระหว่างสยามกับสหราชอาณาจักร โดย เซอร์จอห์น เบาว์ริง ซึ่งการทำข้อตกลงในครั้งนี้ ถือเป็นก้าวสำคัญที่เปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองไทยในหลายมิติ ในวันนี้ ALTV จะมาสรุปให้ฟังแบบกระชับ เข้าใจง่าย เกี่ยวกับสาระสำคัญของสนธิสัญญานี้

สนธิสัญญาเบาว์ริง 

“สนธิสัญญาเบาว์ริง” (Bowring Treaty) หรือชื่อทางการว่า “หนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีประเทศอังกฤษแลประเทศสยาม” คือสนธิสัญญาทางการค้าที่จัดทำขึ้นระหว่างราชอาณาจักรสยามและสหราชอาณาจักร โดยมีจุดประสงค์เพื่อเปิดให้มีการค้าเสรีระหว่างประเทศ ลงนามเมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2398 หรือในสมัยรัชกาลที่ 4 โดยราชทูต เซอร์จอห์น เบาว์ริง 

สาระสำคัญภายในสนธิสัญญา มีการกำหนดให้สยามเปิดการค้าเสรีกับต่างประเทศ และยกเลิกระบบการค้าผูกขาดของพระคลังสินค้า ซึ่งส่งผลให้ชาวต่างชาติสามารถเข้ามาค้าขายในสยามได้อย่างเสรี ต่างจากในอดีตที่สินค้าจากต่างประเทศจะถูกเก็บอัตราภาษีสูง ตลอดจนให้มีการจัดตั้งกงสุลอังกฤษในกรุงเทพมหานครและอนุญาตให้ชาวอังกฤษสามารถถือครองที่ดินในสยามได้

ผลกระทบของสนธิสัญญาเบาว์ริง

1. สนธิสัญญาเบาว์ริ่งมีผลทำให้สยามเสียอำนาจอธิปไตยทางการศาล จากการบังคับใช้กฎหมายของอังกฤษที่เรียกว่า “สิทธิสภาพนอกอาณาเขต” ทำให้ชาวอังกฤษที่มีคดีความในแผ่นดินสยาม สามารถไปขึ้นศาลกงสุลของประเทศของตนได้ แทนที่จะขึ้นศาลไทย
2. ไทยเข้าสู่เศรษฐกิจแบบทุนนิยม โดยมุ่งเน้นการผลิตสินค้าการเกษตรเพื่อส่งออกแลกเปลี่ยนกับสินค้าสำเร็จรูปที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ
3. การค้ากับต่างประเทศขยายตัว ส่งผลให้มีการผลิตสินค้าเพื่อการส่งออกเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะข้าว ดีบุก และไม้สัก และมีการนำสินค้าจากต่างประเทศเข้ามาขายในสยาม เกิดการแลกเปลี่ยนเงินตรา การแลกเปลี่ยนสิ่งของเริ่มหมดความสำคัญลง โดยมีการใช้ระบบการแลกเปลี่ยนเงินตราเข้ามาแทน
4. เปลี่ยนโครงสร้างการผลิตจากการผลิตเพื่อยังชีพ เป็นการผลิตเพื่อส่งออก การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ส่งผลให้ ‘ข้าว’ กลายเป็นสินค้าที่มีความต้องการของตลาดภายนอก แรงงานและที่ดินส่วนใหญ่ในสมัยนั้นถูกนำไปใช้ในการปลูกข้าวเพื่อการค้า

แก้ไขสนธิสัญญา 

สนธิสัญญาฉบับเดิมได้รับการพิจารณาว่าเป็นสัญญาที่ไม่เสมอภาค ทำให้สยามเสียเปรียบในหลายด้าน ส่งผลให้เกิดความพยายามแก้ไขและยกเลิกไปในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 หรือหลังจากสงครามโลก ครั้งที่ 1  

เรียนรู้สาระเพิ่มเติมเกี่ยวกับเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ช่วงหลังสนธิสัญญาเบาว์ริ่ง ได้ที่รายการ ห้องเรียนติวเข้ม ตอน สังคมศึกษา : หลังสนธิสัญญาเบาว์ริ่ง ทางเว็บไซต์ www.ALTV.tv