ความเชื่อในเรื่องเครื่องรางของขลังเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับสังคมมนุษย์มาอย่างยาวนาน ในวันนี้ ALTV ขอพาไปทำความรู้จัก 'ตุ๊กตานำโชค' จากประเทศทั่วโลก จะมีอะไรบ้างนั้นไปดูพร้อมกันเลย

รัสเซีย "มาตรอซก้า" (Matryoshka Doll)   

ตุ๊กตาไม้รูปสตรีสวมใส่ชุดซาราฟาน (Sarafan) สีสดใสนี้ มีชื่อเรียกว่า "มาตรอซก้า" (Matryoshka Doll) หรือในชื่อไทย "ตุ๊กตาแม่ลูกดก" ตุ๊กตางานฝีมือพื้นเมืองประจำชาติรัสเซียที่นอกจากมีหน้าตาสวยงาม ภายในยังซ่อนตุ๊กตาแบบเดียวกันไล่เรียงขนาดเอาไว้ โดยตามความเชื่อโบราณของชาวรัสเซียตุ๊กตามาตรอซก้า ถือเป็นสัญลักษณ์ของความโชคดี ความสมบูรณ์พูนสุข และยังเป็นตัวแทนของสายสัมพันธ์ระหว่างแม่-ลูก ผู้คนจึงมักนิยมมอบให้กันเป็นของที่ระลึกหรือเป็นของขวัญตามเทศกาล

ตุ๊กตามาตรอซก้ามีต้นแบบมาจากตุ๊กตาเทพเจ้าของญี่ปุ่น สันนิษฐานว่าเป็นเทพเจ้านามว่า 'ฟุกุโรคุจู' (Fukurokuju) 1 ใน 7 เทพเจ้าแห่งโชคลาภของญี่ปุ่น ซึ่งเทพเจ้าองค์นี้มาพร้อมกับตุ๊กตาเทพเจ้าอีก 6 องค์ซ้อนกันอยู่ภายใน โดยตุ๊กตาดังกล่าวนำเข้ามายังรัสเซียโดยบาทหลวง

จนกระทั่งในช่วงปี ค.ศ. 1892 วาร์ซิลี ซเวซดอซกิน (Vasiliy Zvezdochkin) ช่างฝีมือชาวรัสเซียได้นำมาเป็นแรงบันดาลใจในตุ๊กตาไม้แกะสลักของเขาโดยผสมผสานเข้ากับศิลปะดั้งเดิมของรัสเซียและตั้งชื่อให้ว่า 'มาตรอซก้า' แผลงมาจากคำว่า 'มาตรีโยนา' ชื่อหญิงสาวในภาษารัสเซียที่แปลได้ว่า 'หญิงสาวผู้น่าเคารพ'

หลังจากนั้นมาตุ๊กตามาตรอซก้าก็เป็นที่นิยมมากขึ้น แต่เดิมมีศูนย์กลางการผลิตที่เก่าแก่อยู่ที่เมืองเซอร์กิเยฟ พาสาด (Sergiev Posad) ในรัสเซีย จนปัจจุบันสามารถหาซื้อมาครอซก้าได้ตามร้านขายของที่ระลึก นอกจากนี้ยังมีการออกแบบให้มีลวดลายแปลกใหม่มากขึ้น เช่น คนดัง ศิลปิน นักร้อง หรือนักการเมือง

ญี่ปุ่น "ดารุมะ" (Daruma)

"ล้มแล้วลุกได้เสมอ" คือคติที่แฝงไว้ใน 'ตุ๊กตาดารุมะ (Daruma)' เครื่องรางนำโชคประจำชาติญี่ปุ่นที่มีจุดเด่นอยู่ที่รูปร่างอ้วนกลมคล้ายตุ๊กตาล้มลุก ไม่มีตาดำ ไม่มีแขนขา ในความเชื่อโบราณของชาวญี่ปุ่นตุ๊กตาดารุมะ จะช่วยให้คำอธิษฐานเป็นจริง นอกจากนี้ยังเป็นสัญลักษณ์ของความขยันหมั่นเพียร ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค

ครอบครัวชาวญี่ปุ่นมักจะซื้อตุ๊กตาดารุมะในช่วงต้นปีเพราะเชื่อว่าเป็นการนำโชคดีมาให้ โดยธรรมเนียมการขอพรทำได้ด้วยการใช้สีดำวาดตาซ้ายให้กับตุ๊กตา พร้อมกับอธิฐานขอพรและเมื่อพรเป็นจริงสมใจหวัง จึงค่อยแต้มตาขวาลงไปแล้วนำไปบูชา

มีการสันนิษฐานว่าตุ๊กตาดารุมะถูกสร้างขึ้นตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 17 ในเมืองทาคาซากิ จังหวัดกุมมะ ประเทศญี่ปุ่น โดยเกิดจากฝีมือของชาวนาในพื้นที่ ที่ต้องมีบูชาเป็นเครื่องรางขอพรให้ผลประกอบการดี โดยมีต้นแบบมาจากภาพวาดพระภิกษุชาวอินเดีย นามว่า ‘พระโพธิธรรมเถระ’ หรือที่ชาวญึ่ปุ่นเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ‘ดารุมะไดชิ’ (Daruma Daishi)

ตามตำนานว่ากันว่าพระโพธิธรรมเถระ เป็นผู้บำเพ็ญสมาธิขั้นสูงด้วยการเพ่งมองผนังถ้ำเป็นเวลา 9 ปี โดยไม่หลับตา แต่ครั้งหนึ่งท่านเกิดเผลอหลับตาจึงได้ตัดสินใจตัดหนังตาของตนทิ้ง เพื่อไม่ให้ตนเองหลับตาได้ นอกจากนี้ท่านยังห่มจีวรสีแดงสด ซึ่งเป็นที่มาของลักษณะเฉพาะของดารุมะที่มีลำตัวสีแดง ไม่มีตาดำ

ในปัจจุบันดารุมะเป็นเครื่องรางที่นิยมอย่างแพร่หลาย มีการผลิตดารุมะสีอื่น ๆ ที่มีความหมายแตกต่างกันไปให้เลือกบูชา เช่น สีเขียว หมายถึง การมีสุขภาพดี สีเหลือง หมายถึง ชื่อเสียง สีทอง หมายถึง ความมั่งคั่ง สีขาว หมายถึง การเรียน

ญี่ปุ่น "ตุ๊กตาโคเคชิ" (Kokeshi Doll)

"ตุ๊กตาโคเคชิ (Kokeshi)" คือ ตุ๊กตาไม้ทำมือประจำชาติญี่ปุ่น เป็นทั้งของเล่นโบราณและเครื่องรางสำหรับขอพร

ตุ๊กตาไม้โคเคชิมีต้นกำเนิดมาตั้งแต่ในศตวรรษที่ 19 หรือเมื่อ 150 ปีก่อน โดยปกติทำขึ้นจากไม้ด้วยเทคนิคการกลึงแบบญี่ปุ่น มีลักษณะหัวกลม ไม่มีแขนขา แต่งเติมลวดลายให้เป็นเด็กผู้หญิง โดยชาวญี่ปุ่นเชื่อว่าการมอบตุ๊กตาโคเคชิให้กันเป็นการแสดงออกถึงมิตรภาพที่มีต่อกัน นอกจากนี้ยังเป็นเครื่องรางขับไล่สิ่งชั่วร้าย และป้องกันอุบัติเหตุไฟไหม้ ส่วนในหมู่ชาวไร่ชาวนาเชื่อว่าตุ๊กตาโคเคชิจะบันดาลใหผลผลิตเจริญงอกงามสมบูรณ์ 

สวีเดน "ม้าไม้ดาลา" (Dala Horse)

“ม้าไม้ดาลา (Dala Horse)” หรือ ‘The Dalecarlian Horse’ ม้าไม้แกะสลักเคลือบสีแดงสดนี้ในความเชื่อของคนสวีเดนถือเป็นเครื่องรางนำโชค อีกทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ของความแข็งแกร่งและสติปัญญา

ม้าไม้ดาลามีต้นกำเนิดในบริเวณดอลาร์นา (Dalarna) ภูมิภาคหนึ่งของประเทศสวีเดน โดยคำว่า 'Dala' เป็นคำที่แผลงมาจาก คำว่า 'Dalarna' นั่นเอง ม้าไม้ดาลามีวิวัฒนาการมาจากม้าของเล่นที่ถูกแกะสลักขึ้นอย่างง่าย ๆ ต่อมาในช่วงปี ค.ศ. 1800 ได้มีการนำมาแต่งเติมสีสันสดใสและลวดลายดอกไม้ในนสไตล์ศิลปะดั้งเดิมของสวีเดน หรือ ที่เรียกว่าลวดลายแบบ 'Kurbits' ม้าไม้ดาลาเริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นของที่ระลึก ของตกแต่งบ้าน เครื่องราง หรือแม้กระทั่งของเล่นเด็ก ในความเชื่อคนสวีเดนเชื่อว่าหากนำม้าไม้ดาลาให้เด็กเล่นจะส่งผลให้เด็กมีสติปัญญาดี

ปัจจุบันม้าไม้ดาลานับว่าเป็นของที่ระลึกยอดฮิตของนักท่องเที่ยว และมีหลายสีสันโดยแต่ละสีจะมีความหมายแตกต่างกันเช่น สีแดง หมายถึง พลัง สีดำ หมายถึง สีส้ม หมายถึง ความสุข

กัวเตมาลา "ตุ๊กตาไร้กังวล" (Worry Doll)

ในความเชื่อของชนเผ่าพื้นเมืองของกัวเตมาลา 'The Worry doll' หรือ 'ตุ๊กตาไร้กังวล' เป็นเครื่องรางที่ช่วยปัดเป่าความทุกข์ของเด็ก ๆ โดยมาจากความเชื่อที่ว่าหากเด็กคนไหนเล่าปัญหาหรือเรื่องทุกข์ใจให้ตุ๊กตาฟัง แล้วนำไปเก็บไว้ใต้หมอน ตุ๊กตาจะช่วยให้ปัญหาคลี่คลายลงได้ จึงเป็นธรรมเนียมของผู้ใหญ่ในกัวเตมาลาที่มักมอบตุ๊กตาไร้ไว้ให้เด็ก ๆ พกติดตัว

ตุ๊กตาไร้กังวลเป็นตุ๊กตาทำมือมักมีขนาดไม่เกิน 2 นิ้ว ทอขึ้นจากลวด ขนสัตว์ และด้ายหลากสีสัน โดยส่วนมากมักเป็นรูปร่างผู้หญิงแต่งกายแบบชนเผ่ามายัน สันนิษฐานว่าตุ๊กตาไร้กังวลมีต้นแบบมาจากเทพเจ้า "Chriakan-Ixmucane" ในตำนานชนเผ่าพื้นเมืองชาวมายัน ผู้มีพลังวิเศษในการขจัดทุกข์บำรุงสุขให้กับมวลมนุษย์ หากใครก็ตามบอกเล่าปัญหาให้เธอฟังก็จะพบกับหนทางแก้ปัญหาได้ในที่สุด

แต่นอกเหนือจากตำนานลี้ลับ เมื่อพิจารณาในแง่มุมจิตวิทยาแล้วตุ๊กตาไร้กังวลทำน้าที่เหมือนสื่อกลางที่ช่วให้เด็ก ๆ กล้าพูดคุยอย่างเปิดเผยโดยปราศจากการตัดสิน ช่วยให้คลายความวิตกกังวลได้เป็นอย่างดี

ที่มา: Mental Floss Macalester College