จากสายน้ำเล็กๆ บนเทือกเขาสันกาลาคีรีในหมู่บ้านโต๊ะโม๊ะ อ.สุคิริน จ.นราธิวาส ถือได้ว่าเป็นเส้นสายต้นน้ำของแม่น้ำสายบุรี พื้นที่แห่งนี้เป็นบริเวณที่เคยสำรวจพบว่ามีแร่ทองคำสูงติด 1 ใน 9 ของประเทศไทย ในอดีตมีชาวฝรั่งเศสได้รับสัมปทานการทำเหมืองแร่ทองคำที่ภูเขาโต๊ะโม๊ะ ต่อมารัฐบาลไทยเข้าไป ดำเนินการหลังจากเกิดสงครามอินโดจีน แต่ได้เลิกกิจการมานานกว่าหลายสิบปีมาแล้วปัจจุบันชาวบ้านที่อยู่ในพื้นที่แห่งนี้ยังคงร่อนทอง เป็นอาชีพเสริมหลังเวลาว่างจากอาชีพหลัก เช่นทำสวน หรือ กรีดยาง และยังคงหาวิธีดั่งเดิมอยู่โดยใช้ "เลียง" เป็นภาชนะที่ทำมาจากไม้คล้ายๆกะทะ ทุกตารางนิ้วของพื้นทรายและก้อนดินในสายน้ำแห่งนี้เรายังพบ ทองคำ หรือชาวบ้านเรียกว่าเศษทองอยู่กระจัดกระจายในแม่น้ำสายทองคำแห่งนี้แม่น้ำสายบุรีมีแหล่งกำเนิดในเขตแนวชายแดน ระหว่างประเทศไทยและประเทศมาเลเซียจากยอดเขาต่างๆ ของ เทือกเขาสันกาลาคีรีไหลลงสู่อ่าวไทยที่อำเภอสายบุรี จังหวัดปัตตานี โดยบริเวณที่เป็นพื้นที่ลุ่มน้ำที่มีพื้นที่ 3,238 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุม 470 หมู่บ้าน 35 ตำบล ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ยะลา ปัตตานี และนราธิวาส แม่น้ำสายนี้ได้รับอิทธิพลของน้ำทะเลบางส่วน ทำให้น้ำมีสภาพเป็นน้ำกร่อยเป็นผลให้ในบริเวณนั้นๆ มีระบบนิเวศที่หลากหลาย ที่สำคัญแม่น้ำสายบุรียังไม่ถูกรบกวนจากสิ่งกีดขวางทางน้ำ จึงทำให้ระบบนิเวศที่นี่ยังคงความอุดมสมบูรณ์อยู่หลังจากเหมืองทองคำแห่งนี้ปิดตัวลง ธรรมชาติฟื้นตัวมากน้อยแค่ไหน โดยเฉพาะต้นน้ำสายน้ำแห่งนี้ยังคงความอุดมสมบูรณ์หรือไม่ วันนี้น้องๆจากโรงเรียนบ้านน้ำใส และพี่ๆองค์กรเยาวชนบ้านน้ำใส พวกเขาอาศัยอยู่ใกล้ เทือกเขาสันกาลาคีรีซึ่งเป็นต้นน้ำ แม่น้ำสายบุรีแห่งนี้ พาไปสำรวจจับสัตว์น้ำเล็กๆ ที่เรียกว่า สัตว์เล็กน้ำจืด ที่สามารถเป็นตัวชี้วัดคุณภาพของสายน้ำของตนเอง แม่น้ำสายทองคำแห่งนี้กัน

ติดตามได้ในรายการ Nature Spy สายลับธรรมชาติ ตอน แม่น้ำสายทองคำ วันจันทร์ที่ 30 พ.ย. 63 เวลา 16.55 - 17.17 น. ทาง ALTV ช่อง 4 ทีวีเรียนสนุก