๑๒ สิงหาคม ของทุกปีเป็นวันสำคัญของปวงชนชาวไทย อันเป็นวันแม่แห่งชาติ และวันเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

ตลอดหลายทศวรรษที่ผ่านมาพระองค์ทรงทำเพื่อปวงชนชาวไทย หลายโครงการตามความเดือดร้อนของพสกนิกร ตามพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วทุกสารทิศทั่วฟ้าเมืองไทย เพื่อบรรเทาทุกข์พัฒนาความเป็นอยู่ให้ดีขึ้น ด้วยพระมหากรุณาธิคุณนานับประการ

จึงเป็นที่มาของโครงการบทเพลงเทิดพระเกียรติ จากความร่วมมือของสมาคมนักเรียนเก่า ภ.ป.ร. ราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส กระทรวงวัฒนธรรม สำนักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย ศิลปินกลุ่มนักประพันธ์เพลงจิตอาสา นำโดย พงศ์พรหม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา ศิลปินศิลปาธร ร่วมกันรังสรรค์จัดทำบทเพลงเทิดพระเกียรติถวายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ถ่ายทอดพระราชกรณียกิจของพระองค์ในชื่อ “คีตามาลัย เทิดไท้พระพันปี”

วันนี้ ALTV ขอยกตัวอย่างพระราชกรณียกิจผ่านบทเพลงชุด “คีตามาลัย เทิดไท้พระพันปี” อันเปี่ยมไปด้วยความหมายลึกซึ้งทรงคุณค่า

ขอบคุณรูปภาพจาก หน่วยราชการในพระองค์ สำนักพระราชวัง

🎼 เพลง ไหมแพรวา - สายใยไหมไทยสู่สากล

ผ้าไหม ผ้าที่ถักทอจากภูมิปัญญาชาวบ้านที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น เผยถึงความงดงามของผ้าไทย พระองค์ทรงเล็งเห็นว่าหากผ้าไทยไม่ได้รับการส่งเสริม อนุรักษ์ก็จะไม่เป็นที่รู้จัก มีความเสี่ยงที่จะสูญหายไปตามกาลเวลาได้ ต่อมาจึงทรงก่อตั้งมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ หน่วยงานที่มีบทบาททำให้ผ้าไทยเป็นที่รู้จักของชาวไทยและชาวต่างชาติ และตระหนักถึงคุณค่าผ้าทอ วัฒนธรรมไทยที่ไม่ด้อยไปกว่าชาติใดในโลก ทั้งยังทรงซื้อผ้าทอจากชาวบ้านมาออกแบบตัดเย็บฉลองพระองค์ ที่วิจิตรทันสมัยใส่ปฏิบัติพระราชกรณียกิจทั้งในประเทศและต่างประเทศตามวาระต่าง ๆ 

ขอบคุณรูปภาพจาก สำนักงานจังหวัดกาฬสินธุ์

ผ้าไหมแพรวา ความงามของชาวภูไทสู่สายตาสากล

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จเยี่ยมพสกนิกรในจังหวัดกาฬสินธุ์ ทอดพระเนตรเห็นชาวบ้านแต่งกายด้วยชุดพื้นถิ่นทอมือสวยงามนามผ้าไหมแพรวา พระองค์ทรงประทับพระทัยในความงดงามและมีพระราชประสงค์ให้อนุรักษ์ศิลปะการทอผ้าไหมแพรวาให้ยั่งยืน เป็นเอกลักษณ์มรดกท้องถิ่น ด้วยการประยุกต์ให้ตัดเสื้อผ้าแบบอื่นได้ ประยุกต์ลวดลายให้เข้ากับความต้องการของตลาดตามยุคสมัย ทำให้ในเวลาต่อมาผ้าไหมแพรวากลายเป็นผ้ายอดนิยมของชาวไทยและต่างชาติ และเป็นที่มาของเพลงไหมแพรวาอันมีเสียงเครื่องดนตรีอีสานอย่างพิณอีสานและแคนแทรกตลอดทั้งเพลง

ขอบคุณรูปภาพจาก ประชาชาติธุรกิจ

🎼 เพลง พ่อเป็นน้ำ แม่เป็นป่า – อนุรักษ์พนาวันต้นธาร

“พระเจ้าอยู่หัวเป็นน้ำ ฉันจะเป็นป่า ป่าที่ถวายความจงรักภักดีต่อน้ำ พระเจ้าอยู่หัวสร้างอ่างเก็บน้ำ ฉันจะสร้างป่า” พระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง แสดงถึงพระราชปณิธานอันแรงกล้าที่จะอนุรักษ์ผืนป่า อันเป็นแหล่งต้นน้ำ เพื่อสนับสนุนการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ที่ทรงให้ความสำคัญในการพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อให้พสกนิกรมีน้ำเพียงพอต่อการดำรงชีพ เพื่อให้คุณภาพชีวิตดีขึ้น

ขอบคุณรูปภาพจาก ประชาชาติธุรกิจ

“โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่” ทรงจัดตั้งขึ้นแห่งแรกที่บ้านห้วยไม้หก อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2534 ป่าอมก๋อยเป็นป่าผืนใหญ่ปกคลุมอยู่เหนือเทือกเขาที่เป็นต้นกำเนิดน้ำของลำน้ำแม่ปิง ด้วยผืนป่าอันอุดมสมบูรณ์ ทั้งสัตว์ป่านานาชนิด ป่าแห่งนี้จึงเป็นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชนหลาย ๆ ชาติพันธุ์ ซึ่งประกอบอาชีพเกษตรกรรม ถางป่าทำไร่เลื่อนลอย ทำให้พื้นที่ป่าลดลงเป็นอย่างมาก พระองค์ทรงเห็นว่าหากป่าอมก๋อยไม่ได้รับการดูแล ความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติจะต้องสูญสลายไปแน่นอน ในขณะเดียวกันก็ไม่เข้าไปสร้างความเดือดร้อนแก่ประชาชนในพื้นที่ พระราชปณิธานของพระองค์คือ การให้ป่าอยู่กับคนได้ คนอยู่กับป่าได้โดยไม่มีการทำลาย

จากเพลงพ่อเป็นน้ำ แม่เป็นป่า ผู้ร่วมขับร้องเป็นตัวแทนชาวไทยภูเขาหกเผ่า คือ อาข่า ลีซอ ม้ง ปกาเกอะญอ ลาหู่ และอิ้วเมี่ยน ซึ่งเป็นผู้อยู่อาศัยในผืนป่าโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ ที่มีความผูกพันกับพระพันปีหลวงอย่างสุดซึ้ง

🎼 เพลง คนโขน – พลิกฟื้นสืบสานโขนละคร

หากพูดถึงโขน คงไม่มีใครไม่รู้จัก การแสดงโขนมีความเป็นมาอย่างยาวนาน สามารถย้อนไปไกลถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา จัดแสดงขึ้นเพื่อสรรเสริญพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ อันเปรียบเสมือนเป็นสมมติเทพจุติสู่โลก เพื่อบรรเทาทุกข์เข็ญ โขนเป็นมหรสพหลวงที่จัดในพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ ของราชสำนัก ประกอบด้วยศิลปะหลายแขนง ได้แก่ นาฏศิลป์ ดุริยางคศิลป์ วิจิตรศิลป์ และงานประณีตศิลป์อื่น ๆ กลายเป็นการแสดงโขนอันงดงาม เป็นเอกลักษณ์ของชาติไทย

ขอบคุณรูปภาพจาก สารคดี

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงตระหนักถึงความสำคัญในการอนุรักษ์ศิลปะอันทรงค่าและเก่าแก่ ทรงมีพระราชดำริให้เกิด “โขนพระราชทาน” นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณต่อวงการศิลปะไทยอย่างยิ่ง

เพลงคนโขนประกอบด้วยองค์ประกอบแสนไพเราะ การร้องรำทำเพลงที่มีทั้งการพากย์ตามขนบนาฏศิลป์ไทยในช่วงแรก และดนตรีไทยโดยเฉพาะปี่คลอไปตลอดทั้งเพลง ทำให้หวนนึกถึงการแสดงโขนพระราชทาน มหรสพยิ่งใหญ่ที่คนไทยต่างเฝ้ารอคอยทุกปี

🎼 เพลง ศิลปาชีพ - ประณีตศิลป์ถิ่นประชา

“...ข้าพเจ้านั้นภูมิใจเสมอมาว่า คนไทย มีสายเลือดของช่างฝีมืออยู่ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นชาวไร่ ชาวนา หรืออาชีพใด อยู่สารทิศใดคนไทยมีความละเอียดอ่อน และไวต่อการรับศิลปะทุกชนิด ขอเพียงแต่ให้เขาได้โอกาสฝึกฝน เขาก็จะแสดงความสามารถออกมาให้เห็นได้...” พระราชดำรัสสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีสายพระเนตรเห็นว่าคนไทยนี้มีความเป็นช่างฝีมือในตัว ไม่ว่าจะอยู่ภาคใดในประเทศล้วนมีงานฝีมืออันประณีตและเป็นเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่นนั้น ๆ ประชาชนในชนบทส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งมีรายได้ไม่แน่นอน เมื่อขาดแคลนรายได้ก็ละทิ้งถิ่นฐานบ้านเกิดไปทำงานในเมือง บางคนต้องขายที่ดินทำกินยังชีพ จึงมีพระราชดำริที่จะให้ราษฎรมีรายได้เสริมเพียงพอแก่การยังชีพ ประกอบกับแต่ละพื้นที่ทำงานหัตถกรรมใช้สอยในครัวเรือนจากวัสดุท้องถิ่น และงานศิลปะบางอย่างใกล้หายไป พระองค์มีพระราชดำริจะอนุรักษ์ ส่งเสริม และฟื้นฟูงานหัตถกรรมให้ดำรงอยู่สืบต่อไป

ขอบคุณรูปภาพจาก หน่วยราชการในพระองค์ สำนักพระราชวัง

ในเพลงศิลปาชีพ มีการกล่าวถึงผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงไว้จำนวนหนึ่ง เช่น หนังตะลุง ผ้าปัก ดอกไม้ประดิษฐ์ กระเป๋าย่านลิเภา เรือกอและจากนราธิวาส และตุ๊กตา ซึ่งเป็นผลผลิตทางภูมิปัญญาของพสกนิกรที่ดังไกลถึงนานาประเทศ เป็นความภาคภูมิใจของประเทศชาติ

🎼 เพลง กายเราคือเสาหลัก – สายใจปกป้องกำบัง

ทหาร ตำรวจตระเวนชายแดนนับเป็นกำลังสำคัญในการปกป้องรั้วอธิปไตยของชาติ ทั้งต้องเสี่ยงชีพ สละชีพเพื่อชาติ เมื่อเกิดเหตุสงคราม ความขัดแย้ง ส่งผลให้มีผู้ได้รับผลกระทบจากสงคราม ทั้งพิการ เสียชีวิต บาดเจ็บ และขาดโอกาสเข้าถึงสุขอนามัย คุณภาพชีวิตที่ดีได้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงจัดตั้ง “มูลนิธิสายใจไทย” เพื่อช่วยเหลือทหาร ตำรวจ และอาสารับใช้ชาติที่ได้รับบาดเจ็บ พิการให้ช่วยเหลือตัวเองและมีรายได้เลี้ยงครอบครัว ให้สมกับบทบาทรั้วของชาติอันทรงเกียรติ

ขอบคุณรูปภาพจาก กรุงเทพธุรกิจ

เพลงกายเราคือเสาหลัก กล่าวถึงตำรวจตระเวนชายแดน ที่ทำหน้าที่ปกป้องชาติ ถ่ายทอดน้ำพระทัยของพระองค์ที่ทรงเป็นห่วงชีวิตของทหาร ตำรวจแม้กระทั่งหลังบาดเจ็บจากสงครามจะมีชีวิตเป็นเช่นไร นับเป็นความห่วงใยเมตตาของพระองค์อย่างสุดซึ้งหาที่สุดมิได้

นอกจากพระราชกรณียกิจที่กล่าวไปแล้ว สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ยังทรงมีโครงการสำคัญที่ช่วยเหลือปวงชนชาวไทยเพื่อให้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นอีกหลายโครงการด้วยกัน นับว่าเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา 12 สิงหาคมนี้ ฝากติดตามบทเพลงชุด “คีตามาลัย เทิดไท้พระพันปี” ร่วมซาบซึ้งไปกับพลังความรัก ความภักดี และการให้ที่ยิ่งใหญ่ผ่านละคร สารคดีประกอบบทเพลงเฉลิมพระเกียรติ

 โดยบทเพลงชุด “คีตามาลัย เทิดไท้พระพันปี” รับฟังผ่านทาง YouTube : Thai PBS หรือ www.youtube.com/ThaiPBS/playlists ดาวน์โหลดฟรีได้ที่ Soundcloud.com

สารคดีประกอบบทเพลงเฉลิมพระเกียรติ ติดตามทาง www.thaipbs.or.th/SongsForQueenSirikit และทาง VIPA

และละครเฉลิมพระเกียรติ รับชมสดได้ทางไทยพีบีเอส ช่อง 3 และทาง VIPA

อ้างอิง บ้านเมือง, Hello Thailand, ไทยรัฐ (1), ไทยรัฐ (2), กรมหม่อนไหม, ไทยโพสต์, ประชาชาติธุรกิจ, หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา, หน่วยราชการในพระองค์, สารคดี, The Story Thailand, คมชัดลึก ออนไลน์, มูลนิธิสายใจไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์, สำนักงานทรัพย์สินพระมหากษัตริย์, สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย, สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงโคเปนเฮเกน, สถาบันพยาธิวิทยา, สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ กองทุนส่งเสริมศิลปะร่วมสมัย