ธรณีพิบัติ (Geohazards) คือ ภัยพิบัติที่เกี่ยวข้องกับแผ่นรอยต่อเปลือกโลก ได้แก่ แผ่นดินไหว ภูเขาไฟปะทุ และสึนามิ
เป็นภัยพิบัติที่เกิดได้ทั้งจากธรรมชาติและการกระทำของมนุษย์ ส่วนที่เกิดจากธรรมชาติมักเกิดจากการเลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกในบริเวณแนวรอยต่อแผ่นเปลือกโลก ส่งผลให้ประเทศที่ตั้งอยู่ในบริเวณนี้มักเกิดแผ่นดินไหวบ่อยครั้ง เช่น ประเทศญี่ปุ่น ประเทศอินโดนีเซีย ประเทศเม็กซิโก หรือประเทศเมียนมาร์ที่เมื่อเกิดแผ่นดินไหวขึ้น อาจรับรู้ถึงแรงสั่นสะเทือนได้ในบริเวณภาคเหนือ ภาคตะวันตก และภาคใต้ของไทย
โดยแผ่นดินไหวที่เกิดจากธรรมชาติ ยังคงเป็นปรากกการณ์ที่ไม่มีสัญญาณเตือนให้ทราบล่วงหน้าได้ ส่วนที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์ เช่น การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ การทำเหมือง หรือการก่อสร้างเขื่อนเก็บน้ำ เป็นต้น
ภูเขาปะทุ ถือเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติร้ายแรงที่เกิดจากการเคลื่อนตัวของหินหนืด (Magma) ถูกดันขึ้นมาสู่ผิวโลก โดยจะนำเอาทั้งลาวา ไอน้ำ ฝุ่นละออง และแก๊สต่าง ๆ ขึ้นมาสู่ชั้นบรรยากาศ ซึ่งสามารถทำลายสิ่งก่อสร้าง บ้านเรือนที่อยู่บริเวณโดยรอบได้
โดยจุดที่มักเกิดภูเขาไฟจะะอยู่ตามแนวรอยต่อระหว่างแผ่นเปลือกโลก โดยเฉพาะบริเวณ “วงแหวนไฟ (The ring of fire)” แนวรอยเลื่อนขนาดใหญ่ในอาณาเขตมหาสมุทรแปซิฟิก ที่ครอบคลุมพื้นที่ประเทศกว่า 31 ประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา บราซิล แคนาดา โคลัมเบีย ญี่ปุ่น และอินโดนีเซียซึ่งใกล้กับประเทศไทยเรามากที่สุด
ประเภทของภูเขาไฟ สามารถแบ่งออกได้ 3 ประเภท
คลื่นขนาดใหญ่ที่มักเกิดจากการสั่นสะเทือนอย่างรุนแรง และการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกใต้มหาสมุทร หรือดินถล่มใต้น้ำ ภูเขาน้ำแข็งถล่ม จนเกิดเป็นแรงดันคลื่นขนาดใหญ่พัดเข้าสู่ชายฝั่ง สึนามิยังสามารถเกิดได้ทางอ้อมจากการกระทำของมนุษย์ เช่น การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ การขุดเจาะน้ำมัน ซึ่งเกิดได้น้อยมาก หากเทียบกับการเกิดตามธรรมชาติ
ภัยพิบัติที่เกิดจากสภาวะอากาศแปรปรวนหรือรุนแรงผิดปกติ ที่นำไปสู่เหตุการณ์ต่าง ๆ เช่น ไฟป่า วาตภัย และภัยแล้ง
ภัยแล้ง (Drought) คือ ภัยที่เกิดจากการขาดแคลนน้ำฝนเป็นเวลานาน ทำให้เกิดเป็นความแห้งแล้งในพื้นดินและอากาศ จนส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ โดยภัยแล้งมักเกิดจากสาเหตุหลัก คือ “ภาวะโลกร้อน” ที่ทำให้อุณหภูมิโลกสูงขึ้น และ “การขาดแคลนพื้นที่ป่า” ที่ส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลของ ปริมาณน้ำฝน อุณหภูมิ และความชื้น
ไฟป่า (wildfire) เมื่อเกิดภัยแล้งสิ่งที่ตามมาก็คือ “ไฟป่า” เพราะเมื่อพื้นดินหรือพืชพันธุ์มีความแห้งแล้ง ก็จะกลายเป็นเชื้อเพลิงติดไฟได้ง่าย นอกจากนี้ไฟป่ายังเกิดขึ้นบ่อยครั้งจาก การกระทำของมนุษย์ เช่น การเผาป่าเพื่อการเกษตร การทิ้งก้นบุหรี่ที่ไม่ดับ
อุทกภัย คือภัยพิบัติที่เกิดจากน้ำ เช่น น้ำท่วม (Flood)
น้ำท่วม (Flood) เป็นภัยพิบัติที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง และส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินเป็นอย่างมาก สาเหตุของน้ำท่วมนั้นมีหลากหลายปัจจัย ทั้งจากธรรมชาติและจากการกระทำของมนุษย์ โดยสาเหตุหลักมักเกิดจาก ฝนตกหนักจนลำคลองระบายน้ำไม่ทัน การบุกรุกป่าที่ไม่ทำให้ไม่สามารถซึมซับน้ำได้ การเปลี่ยนแปลงของสภาวะภูมิอากาศ ที่ทำให้ฝนตกหนักและเกิดน้ำท่วมฉับพลัน
เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ ภัยพิบัติทางภูมิศาสตร์ ในลักษณะต่าง ๆ ทั้งเรื่องภัยภิบัติที่ไม่สามารถทราบล่วงหน้า, ความเข้าใจเกี่ยวกับรอยเลื่อนและภัยพิบัติแผ่นดินไหว, ผลการเกิดสึนามิ, ลักษณะการเกิดแผ่นดินไหว ภูเขาไฟปะทุ และสึนามิ ได้ที่รายการ ห้องเรียนติวเข้ม ตอน ภัยพิบัติทางภูมิศาสตร์ (คลิก) ทางเว็บไซต์ www.ALTV.tv