3 ปีที่ผ่านมา หลายคนต้องเผชิญกับสถานการณ์แพร่ระบาดรุนแรงของเชื้อไวรัสโควิด-19 ซึ่งจากเหตุการณ์นี้ ได้ส่งผลกระทบไปอย่างวงกว้าง ทั้งระบบเศรษฐกิจ การค้าขายที่ต้องลุ้นว่าแต่ละวันจะรอดไปได้หรือไม่ รวมถึงระบบสุขภาพที่หลายคนยังเข้าไม่ถึง และนี่ถือเป็นความเหลื่อมล้ำในสังคมชนิดหนึ่ง ที่ไม่ว่าสถานการณ์จะคลี่คลายอย่างไร สิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปอาจจะไม่หวนกลับคืนมาดั่ง “ระบบการศึกษาไทย”

ช่วงหนึ่งของระบบการศึกษาไทย ที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19 หลายโรงเรียนปรับเปลี่ยนระบบการเรียนการสอนใหม่ จากรูปแบบการเรียน On Site มาสู่การเรียน Online ซึ่งทำให้โลกของเทคโนโลยี และอินเทอร์เน็ต เข้ามามีบทบาทในการเรียนมากขึ้น ซึ่งเป็นปัญหาของหลายบ้าน หลายครอบครัว ที่มีกำลังทรัพย์ไม่เพียงพอต่อการสนับสนุนการศึกษาของลูกหลาน จนถึงปัจจุบันที่สถานการณ์โควิด-19 ได้คลี่คลายลง บางอย่างฟื้นตัว กลับมาครึกครื้นได้เหมือนเดิม แต่บางอย่างก็ไม่สามารถกลับมาได้ นั่นคือ “เด็กไทย” ที่มีจำนวนไม่น้อยได้หลุดออกจากระบบการศึกษา และอาจไม่หวนคืนกลับมา ด้วยปัจจัยหลายอย่างที่ส่งผลกระทบมาจากช่วงโควิด-19 เป็นต้นมา

❓สถิติเด็กไทย “หลุดออกจากระบบการศึกษา”

จากผลสำรวจของ กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) พบว่ามีเด็กตกหล่นที่หลุดออกจากระบบการศึกษากว่า 238,000 คน ซึ่งนับว่าเป็นจำนวนที่วิกฤติอย่างมาก ทำให้กระทรวงศึกษาธิการ และอีกหลายหน่วยงานจากทางรัฐบาล ได้มีการเข้ามาช่วยเหลือ หาแนวทาง และวิธีการแก้ไขปัญหา ผ่านโครงการ “พาน้องกลับมาเรียน” ซึ่งเป็นการคืนโอกาส สร้างอนาคตให้เด็ก ๆ และจะไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง โดยตั้งเป้าหมายของจำนวนเด็กไทยที่หลุดออกจากระบบให้เป็นศูนย์ ซึ่งปัจจุบัน มีสถิติการพาเด็กไทยกลับเข้าระบบการศึกษาถึง 220,000 กว่าคน และยังมีจำนวนนักเรียนที่ตกเหลือกว่า 17,000 กว่าคน แบ่งเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้

• กลุ่มคนปกติ 8,700 กว่าคน
• กลุ่มผู้พิการในสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) 800 กว่าคน
• กลุ่มผู้พิการในสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) 8,300 คน

และหากว่าไม่มีการกระตุ้น การสนับสนุน หรือการยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือจากหน่วยงานใด ๆ เชื่อว่าจำนวนเด็กไทยที่หลุดออกจากระบบการศึกษา จะกลายเป็นปรากฎการณ์ที่เกิดไปอีกยาวนาน และยังคงจะมีจำนวนเพิ่มขึ้นอีกเรื่อย ๆ แบบคาดไม่ถึง ซึ่งจากผลสำรวจของ The Visual By Thai PBS พบว่า เด็กส่วนใหญ่ที่หลุดออกจากระบบการศึกษามากที่สุด เป็นเด็กมัธยมตอนปลาย ที่อยู่ในช่วงรอยต่อ ชั้น ม.3 กำลังก้าวเข้าสู่ ม.4 หรือ ปวช.1 ซึ่งมีเปอร์เซ็นต์ที่ตกลงอย่างเห็นได้ชัด จาก 95.29 % ในช่วง ม.3 ตกลงมาที่ 85.92 % ในช่วง ม.4 นั่นเอง

❓สาเหตุที่ทำให้แด็กหลุดออกจากระบบการศึกษา

         สาเหตุที่เด็กบางคนไม่ได้ไปต่อในระบบการศึกษา อาจเป็นเพราะปัญหาในแต่ละด้าน ที่เกิดขึ้นในแต่ละครอบครัว หรืออาจะเป็นเพราะกฎระเบียบต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมด้วยเช่นกัน ได้แก่

• ปัญหาด้านครอบครัว ที่เด็กบางคนต้องเผชิญกับปัญหาภายในบ้าน และฐานะการเงินที่ค่อนข้างยากจน ค่าใช้จ่ายสูง หนี้สิน ครอบครัวหย่าร้าง หรือต้องช่วยพ่อแม่ประกอบอาชีพ หารายได้เลี้ยงครอบครัว รวมถึงการมีพี่น้องหลายคน ที่อาศัยอยู่กับปู่ย่า ตายาย
• ขาดแคลนอุปกรณ์ทางการศึกษา ด้วยยุคสมัยที่ก้าวหน้าขึ้น การเรียน การสอน การทำการบ้าน อาจจะต้องพึ่งพาเทคโนโลยีมากขึ้น ซึ่งส่งผลกระทบให้กับเด็กนักเรียนที่มีกำลังทรัพย์ที่ไม่เพียงพอ และเข้าไม่ถึงเทคโนโลยี
• นักเรียนที่มีความหลากหลายของชาติพันธุ์ ไม่ว่าจะเป็นชาวกระเหรี่ยง มูเซอ แม้ว ไทยใหญ่ และประเทศเพื่อนบ้านที่อพยพมาจากพื้นที่ชายขอบ และมีวิถีทางขนบธรรมเนียมของแต่ละชนเผ่าที่เน้นให้ความสำคัญกับการดำรงชีวิต มากกว่าการมุ่งให้ความสำคัญในการศึกษา
• การสนับสนุนจากภาครัฐ เมื่อรัฐบาลไม่สามารถเติมเต็มโครงสร้างพื้นฐาน สิ่งอำนวยความสะดวก หรือ เงินทุนสนับสนุนให้กับโรงเรียนที่ขาดแคลนได้ จึงทำให้เด็กตัดสินใจออกจากระบบ
• กฎหมายการศึกษาภาคบังคับ ที่ต้องเข้าเรียนตั้งแต่ชั้น ป.1 จนถึง ม.3 เมื่อจบการศึกษาแล้ว เด็กนักเรียน หรือผู้ปกครองบางคน อาจมีข้อจำกัดบางอย่าง จึงตัดสินใจให้เด็กเล่าเรียนถึงแค่ ม.3 เพื่อที่นำวุฒิการศึกษาที่ได้ ไปสมัครงาน และออกจากระบบการศึกษาในที่สุด

         หรืออาจเป็นเพราะระบบการศึกษาที่ไม่ตอบโจทย์กับเด็กไทยในยุคนี้ ทั้งกระบวนการสอนในห้องเรียนของคุณครูบางท่านที่อาจไม่เต็มที่เท่าที่ควรจะเป็น ทำให้เด็กนักเรียนบางกลุ่มต้องไขว่คว้าหาความรู้เพิ่มเติม จากสถานบันกวดวิชานอกโรงเรียน หรือแม้กระทั่งยอมควักเงินจ่ายค่าเรียนพิเศษ กับคุณครูประจำวิชาในชั้นเรียน เพื่อให้ได้ทริก หรือเคล็ดลับง่าย ๆ ที่หาไม่ได้ในห้องเรียน ซึ่งหลากหลายเหตุการณ์ในสังคมที่เกิดขึ้นเหล่านี้ ก็อาจเป็นการสะท้อนไปถึงจรรยาบรรณของความเป็นครูด้วยเช่นกัน

❓ทางออกให้เด็กกลับเข้ามาในระบบการศึกษา

         แน่นอนว่าจากสาเหตุที่เด็กหลุดออกจากระบบการศึกษา ส่วนใหญ่จะมีปัจจัยทางด้านการเงินเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งหากว่าครอบครัวไม่มีเงินที่จะสนับสนุน หรือส่งเสียให้ลูกหลานได้เรียนต่อ นั่นอาจเป็นประตูในการปิดกั้นโอกาส และอนาคตเยาวชนของชาติ โดยทางออกปัญหาซ้ำซากเหล่านี้ เกิดขึ้นได้จากความร่วมมือจากหลายภาคส่วน ที่ ศ.​ดร.สมพงษ์ จิตระดับ ได้เสนอถึงเรื่อง การสนับสนุนงบประมาณจากภาคเอกชน กระจายไปยังโรงเรียนขนาดเล็กในท้องถิ่น ซึ่งเป็นการดึงเด็กนักเรียนในอำเภอ หรือจังหวัด ให้กลับเข้ามาเรียนในพื้นที่ และเป็นการกระจายความเสนอภาคทางด้านการศึกษาอีกด้วย และอีกวิธีจากงานวิจัยหนึ่ง เมื่อเด็กที่เรียนดี แต่กลับยากจน มีกำลังทรัพย์ไม่เพียงพอ ขอแค่ต้องการการสนับสนุนจากครอบครัว ทางด้านอารมณ์ และทัศนคติทางการศึกษาที่ถูกต้อง รวมไปถึงบรรยากาศในโรงเรียน ทั้งหมดนี้มีส่วนช่วยเด็กนักเรียนได้ทั้งหมดทั้งสิ้น 

เด็กหลุดระบบการศึกษา เป็นเรื่องของทุกคน ❗️

บางครอบครัวที่ไม่มีลูกหลาน อาจไม่สนใจ ละเลย และมองข้ามไปกับประเด็นปัญหาเหล่านี้ ซึ่งการที่มีเด็กหลุดออกจากระบบการศึกษาเป็นจำนวนมาก และอาจมีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ถือเป็นปัญหาใหญ่ในสังคม ที่แม้ว่าอาจจะเกิดขึ้นในชุมชนเล็ก ๆ ก็ตาม เพราะเด็กหลุดขอบเหล่านั้น อาจเป็นเด็กที่เรียนดี มีความสามารถ มุมานะ เพียงขาดทุนทรัพย์ที่เป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนการศึกษาของยุคสมัยนี้

และเมื่อเด็กเหล่านั้น ไม่ได้รับโอกาสในการเรียนต่อ ซึ่งส่งผลให้อนาคตของประเทศชาติ ขาดประชากรที่มีคุณภาพในอนาคตไป เด็กเหล่านี้อาจกลายเป็นแรงงานที่ด้อยคุณภาพทำให้มีรายได้น้อย ขาดโอกาสทางสังคม และมีโอกาสส่งต่อความจนไปสู่รุ่นต่อ ๆ ไป

👨🏼‍🎓เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย

         ปิดท้ายด้วยเกร็ดความรู้ของตัวย่อ กับคำศัพท์ของหน่วยงานที่เกี่ยวกับการศึกษาเหล่านี้

ตัวย่อคำว่า “สพฐ.” มีชื่อเต็มว่า สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

ตัวย่อคำว่า “กศน.” มีชื่อเต็มว่า สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

ตัวย่อคำว่า “ปวช.” มีชื่อเต็มว่า ประกาศนียบัตรวิชาชีพ

ตัวย่อคำว่า “กสศ.” มีชื่อเต็มว่า กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา

เด็กไทยอีกหลายชีวิต กำลังจะกลายเป็น “เด็กหลุดขอบ” อย่าปล่อยการศึกษาไทยกลายเป็นเรื่องธรรมดาที่พบได้ทั่วไป มาร่วมคืนเด็กไทยกลับเข้าสู่ระบบการศึกษา พร้อมมาร่วมติดตามชม ระดมความเห็น ออกแบบนโนบายสู่ภาคสังคม ได้ทาง “เด็กหลุดขอบ” ทาง Thai PBS << (คลิกรับชม)

อ้างอิงข้อมูลจาก กสศ., Thevisual Thaipbs