ในบรรดามรดกโลกทั้ง 1,190 แห่งทั่วโลก ประเทศไทยมีมรดกโลกที่โดดเด่นในระดับสากลถึง 7 แห่ง และเมื่อไม่นานมานี้ ยูเนสโก (UNESCO) ได้ประกาศรับรอง ‘เมืองโบราณศรีเทพ’ เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมแห่งล่าสุดของไทย นับว่าเป็นเมืองโบราณแห่งที่ 4 ของไทยที่ได้รับขึ้นบัญชีเป็นมรดกโลก โดยวันนี้ ALTV จะพามาทำความรู้จักเมืองโบราณทั้ง 4 ไปพร้อมกัน 

ทำความเข้าใจ คำว่า ‘มรดกโลก’ 

มรดกโลก (World Heritage Site) หมายถึง สถานที่ใด ๆ ในโลกที่ได้รับการรับรองและพิจารณา โดย องค์การยูเนสโก (UNESCO) ว่ามีความโดดเด่นและมีคุณค่าต่อมนุษยชาติในระดับสากล ซึ่งอาจเป็น “สถานที่ทางธรรมชาติ” ที่มีอยู่และเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรือ “แหล่งวัฒนธรรม” ที่สร้างขึ้นจากมนุษย์ เช่น ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี สิ่งก่อสร้าง เมืองเก่า อาคารเก่า ฯลฯ 

โดยเมื่อสถานที่ใดได้รับขึ้นทะเบียนเป็นมรกโดกแล้ว สถานที่นั้นจะถือว่าเป็นมรดกร่วมกันของมนุษยชาติ ไม่ว่าจะตั้งอยู่ในพื้นที่ของประเทศใดก็ตาม นอกจากนี้สถานที่ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกจะได้รับการรักษาและคุ้มครองไม่ให้เสื่อมโทรมหรืออยู่ในสถานะอันตราย ไปจนถึงการให้ความช่วยเหลือทางวิชาการ และเงินสนับสนุนเพื่อการบำรุงรักษา ตามอนุสัญญาคุ้มครองมรดกโลกฯ 

7 แหล่งมรดกโลกของไทย 

ปัจจุบันมีสถานที่ในไทยที่ได้รับขึ้นทะเบียนบัญชีมรดกโลกแล้ว ทั้งหมด 7 แห่ง แบ่งป็นแหล่งมรดกทางธรรมชาติ 3 แห่ง ได้แก่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง กลุ่มป่าดงพญาเย็น และกลุ่มป่าแก่งกระจาน และแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม 4 แห่ง ได้แก่ เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง และอุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมล่าสุดที่ได้รับการขึ้นทะเบียน เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2566 

• ปี 2534 เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร
• ปี 2534 นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร
• ปี 2534 เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง
• ปี 2535 แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง
• ปี 2548 กลุ่มป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่
• ปี 2564 กลุ่มป่าแก่งกระจาน
• ปี 2566 อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ

4 เมืองมรดกโลก ที่ต้องไปเยือนสักครั้ง!   

ที่มา: สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร

‘เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร’ อาณาจักรเก่าแก่ที่มีอายุยาวนานกว่า 730 ปี ตั้งอยู่ในพื้นที่จังหวัดสุโขทัย และจังหวัดกำแพงเพชร ครอบคลุมสถานที่สำคัญทั้งหมด 3 แห่ง ได้แก่ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย และอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร

เมืองโบราณสุโขทัยถือเป็นแหล่งกำเนิดของศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมอันงดงาม จนครั้งหนึ่งได้รับการขนานนามว่าเป็น ‘ยุคทองของศิลปะไทย’ โดยเฉพาะพุทธประติมากรรม อย่างเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ และพระพุทธรูปปางลีลา ที่ถือว่าเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของศิลปกรรมในยุคนี้ นอกจากนี้ยังเป็นยุคสมัยแรกที่มีการริเริ่มการประดิษฐ์ตัวอักษรไทย การวางผังเมือง และระบบจัดการระบายน้ำ ที่สะท้อนให้เห็นถึงความชาญฉลาดของผู้คนที่อาศัยอยู่ในอดีต 

เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมแห่งแรกของไทย ในปี พ.ศ. 2534 จากการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ ครั้งที่ 15 ที่เมืองคาร์เทจ ประเทศตูนิเซีย ด้วยคุณสมบัติตามเกณฑ์ ดังนี้ 

• ข้อที่ 1 เป็นตัวแทนในการแสดงผลงานชิ้นเอกที่จัดทำขึ้นด้วยการสร้างสรรค์อันชาญฉลาดของมนุษย์
• ข้อที่ 3 เป็นหลักฐานที่แสดงถึงวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ยังหลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน หรืออาจสูญหายไปแล้ว

รับชมเพิ่มเติมกับ 360VR Unseen in Thailand อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร จ.สุโขทัย (คลิก)

ที่มา: อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา

นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร

‘นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร’ ตั้งอยู่บริเวณเกาะเมืองอยุธยา อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แต่เดิมเป็นราชธานีของไทยในสมัยพุทธศตวรรษที่ 16 - 18 ยาวนานถึง 417 ปี 

แต่แม้ว่าจะผ่านมานับร้อยปี นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาในปัจจุบันยังคงหลงเหลือร่องรอยของความเจริญรุ่งเรืองในอดีต ไม่ว่าจะเป็นการจัดวางโครงสร้างถนน ระบบคูคลอง การเลือกที่ตั้งชุมชนในพื้นที่ที่แม่น้ำ 3 สายมาบรรจบกัน นอกจากนี้ยังมีความโดดเด่นในด้านสถาปัตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม ที่สังเกตได้จากโบราณวัตถุและโบราณสถานที่สำคัญต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น พระศรีสรรเพชญ์ วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ วัดพระราม วิหารพระมงคลบพิตร และอีกมากมาย

ด้วยความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์นี้ ส่งผลให้นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม ด้วยคุณสมบัติที่แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ และยืนยันถึงหลักฐานของวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันหรือที่สูญหายไปแล้ว

รับชมเพิ่มเติมกับ รายการโลกกลม ๆ กับครูสังคมของหนู 'วัดมหาธาตุ' หนึ่งในวัดในเขตอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา (คลิก)

ที่มา: กรมประชาสัมพันธ์

แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง

‘แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง’ แหล่งโบราณคดีเก่าแก่ที่มีอายุมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ หรือเมื่อ 5,600 ปีมาแล้ว ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี บนพื้นที่ราว 400 ไร่ โดยสถานที่แห่งนี้มีการขุดค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีมากมาย ที่สะท้อนให้เห็นถึงการตั้งถิ่นฐานของผู้คนสมัยโบราณ

หลักฐานที่ค้นพบที่บ้านเชียง แสดงให้เห็นถึงการอาศัยรวมกลุ่มกันเป็นชุมชน มีการทำเกษตรกรรมทั้งปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ การรู้จักผลิตเครื่องปั้นดินเผาและเครื่องมือใช้สอยจากโลหะสำริด สะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญา และความซับซ้อนทางสังคมของชุมชนสมัยโบราณ

แหล่งโบราณคดีบ้านเชียงได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก เมื่อปี พ.ศ.2535 จากการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ ครั้งที่ 16 ที่เมืองแซนตาเฟ ประเทศสหรัฐอเมริกา ด้วยคุณสมบัติในข้อ 3 คือเป็นสิ่งที่แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ที่หาได้ยากหรือเป็นหลักฐานถึงประเพณี หรืออารยธรรมยังมีอยู่หรือสูญหายไปแล้ว 

ที่มา: Museum Thailand  

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ

 'อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ' หรือที่รู้จักกันอีกชื่อหนึ่งว่า เมืองโบราศรีเทพ ตั้งอยู่ ตำบล ศรีเทพ อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 1,889 ไร่ มีลักษณะเป็นเมืองที่มีเนินดินล้อมรอบแบ่งเป็น 2 ส่วน ได้แก่ เมืองในและเมืองนอก แหล่งอารยธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศไทย 

ภายในพื้นที่อุทยานปรากฎร่องรอยหลักฐานของการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ อีกทั้งโบราณสถานแห่งนี้ยังสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมทวารวดีและเขมรโบราณที่เคยรุ่งเรืองในอดีต ด้วยเหตุนี้ส่งผลให้เมืองโบราณศรีเทพ ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม ในการประชุมสมัยสามัญครั้งที่ 45 ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 10-25 กันยายน 2566 ที่ กรุงริยาด ประเทศซาอุดีอาระเบีย

เพลิดเพลินกับสาระน่ารู้เกี่ยวกับ "เมืองโบราณ" กันต่อ ที่รายการ สังคมสนุกคิด ตอน เมืองโบราณ ทางเว็บไซต์ ALTV ช่อง 4 ทีวีเรียนสนุก

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ