"คราม" หลาย ๆ คนคงคิดถึงประโยคที่ว่า "ท้องฟ้าสีคราม" เพราะเป็นสีที่มีความธรรมชาติบนท้องฟ้าที่เราเห็นเป็นประจำทุกวัน แต่รู้หรือไม่ว่าเหตุผลที่เรียกแบบนี้เพราะมีความผสมผสานระหว่างสีขาว สีฟ้า สีน้ำเงิน ไม่ต่างจากสีครามที่ได้มาจากต้นคราม ที่ขึ้นชื่อในแดนอีสาน ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดี เป็นผ้าที่เกิดจากภูมิปัญญาไทย มีเอกลักษณ์จากสีมาจากต้นคราม โดยมีอาชีพมาตั้งแต่โบราณที่ส่งต่อมายังรุ่นลูกรุ่นหลาน วันนี้เราจึงพาทุกท่านมาทำความรู้จักกับสีคราม สีที่ได้จากธรรมชาติไร้ซึ่งสารเคมี ว่ามีความพิเศษอย่างไร? และสามารถนำไปทำอะไรได้บ้าง! มาดูพร้อม ๆ กันได้เลย
ความพิเศษของสีคราม
สีครามเป็นสีย้อมธรรมชาติที่เก่าแก่ที่มนุษย์รู้จักกันมามากว่า 6000 ปี ประชากรที่อาศัยในเขตร้อนของโลกล้วนเคยทำสีครามและได้รับขนานนามว่า "Kings Of Indigo" หรือ "ราชาแห่งสีย้อม" สามารถป้องกันสี UV ได้ และอยู่ได้เป็น 10 ปี มีสีสันและกลิ่นเฉพาะตัว ใส่แล้วจะเย็นสบายในฤดูร้อน และอบอุ่นในฤดูหนาว
ต้นคราม ผู้ให้กำเนิดสีฟ้าคราม
ต้นคราม จัดเป็นพรรณไม้พุ่มขนาดเล็ก แตกกิ่งก้านสาขามาก บ้างว่าแตกกิ่งก้านน้อย มีความสูงของต้นประมาณ 4-6 ฟุต หรือสูงประมาณ 1-2 เมตร ลำต้นมีลักษณะกลมสีเขียว มักพาดเกาะตามสิ่งที่อยู่ใกล้กับลำต้น ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด โดยเป็นพันธุ์ไม้ที่ชอบแสงแดด ทนทานต่ออากาศร้อน ฝน และดินเค็มได้ดี พบขึ้นได้ตามป่าโปร่งทางภาคอีสานและทางภาคเหนือจะนิยมปลูกต้นครามไว้เพื่อใช้สำหรับทำสีย้อมผ้า และมักขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไปตามสวน
ใบคราม สีครามได้จากใบของต้นคราม ใบมีลักษณะคล้ายกับใบก้างปลาแต่จะมีขนาดเล็กกว่า โดยใบเป็นใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปวงรีแกมรูปขอบขนาน หรือเป็นรูปไข่กลับ
- เมื่อครามอายุราว 3-4 เดือน ใบจะเขียวเข้มและออกฝัก ตอนเช้าตรู่จะสังเกตเห็นหยดน้ำเงินใต้ต้นคราม แสดงว่าครามแก่ให้สีได้แล้ว
- ควรตัดใบในเวลาเช้าตรูเพื่อให้ได้ใบครามสดที่สุดและมีสีครามมากที่สุด
- หากเก็บครามยามสาย ใบครามจะเหี่ยว (น้ำน้อย) ทำให้สารเคมีในใบครามไม่ทำงานเมื่อนำมาแช่น้ำ สีครามในใบคราม(Indican) จะไม่สามารถออกมาละลายในน้ำได้
- ใช้ต้นสดนำมาหมักในน้ำ 1-2 น้ำ แล้วสีน้ำเงินจะตกอยู่ก้นภาชนะ
- เทใส่ถุงผ้าหนา ๆ ทับให้สะเด็ดน้ำ
- นำผงสีไปทำให้แห้ง ก็จะได้ผงที่เป็นสีน้ำเงิน ใช้เป็นสีย้อมผ้า สีน้ำหมึก สีวาดรูป
ความแตกต่างระหว่างผ้าย้อมครามกับผ้ามัดย้อม
- ผ้ามัดย้อม เป็นการนำผ้ามามัดด้วยวัสดุต่าง ๆ แล้วนำไปย้อมสี โดยใช้วิธีการกันสีด้วยวัสดุบางอย่าง นำไปมัดแล้วจุ่มสี อาจเป็นสีสังเคราะห์หรือสีครามก็ได้ เมื่อแกะออกมาจะเป็นลวดลายต่าง ๆ
- ผ้าย้อมคราม เป็นการนำผ้าไปย้อมสีคราม สามารถนำไปย้อมได้ทั้งผืน หรือนำไปย้อมตั้งแต่มัดหมี่จากนั้นค่อยนำไปทอก็ได้ ซึ่งแบบนี้จะมีความยากกว่า ต้องมีความชำนาญ
นอกจากนี้แล้วการย้อมครามยังมีสามารถนำมาย้อมกับสิ่งของต่าง ๆ เพื่อใช้ประโยชน์ได้อีกมากมาย ช่วยเพิ่มมูลค่าและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม วันนี้เราจึงนำ 5 ไอเดียจากสีครามมาฝากทุกคนนำไปประยุกต์ใช้
ไอเดียจากผ้าย้อมคราม!
ตกแต่งห้องด้วยผ้าย้อมคราม
ผ้าย้อมครามสามารถเป็นของตกแต่งห้องได้ เพราะโทนสีครามเป็นตัวแทนของความรู้สึกปลอดภัย สงบ ทำให้รู้สึกสบายตา ผ่อนคลาย ชวนให้นึกถึงท้องฟ้าหรือชายหาด เหมาะมากกับการทำมาแต่งห้องนอนหรือห้องทำงาน จะนำมาทำเป็นผ้าห่ม ปลอกหมอน ก็สวย ดูดีมีสไตล์ด้วยกันทั้งนั้น
ผ้าย้อมครามสามารถให้สีคล้ายผ้ายีนส์
ผ้าย้อมครามเป็นผ้าที่มีเอกลักษณ์ สามารถนำไปทำลายผ้าได้อีกมากมาย ขึ้นอยู่กับเทคนิคของช่างแต่ละคนและความเรียบหรูของคัทติ้ง แต่อีกหนึ่งเทคนิคที่สวยและใส่ง่ายคือเทคนิค Stone Wash ที่ทำออกมาแล้วให้สีคล้ายยีนส์ได้อีกด้ว จะทำให้ผ้าครามดูมี Texture เหมือนกับผ้ายีนส์แต่สวมใส่แล้วสบายกว่า ไม่ร้อน แถมยังดีต่อสิ่งแวดล้อมด้วยสีจากธรรมชาติ
รองเท้าสีคราม ความงามอย่างไทย
ผลิตมาจากผ้าฝ้ายเข็นมือ นำมาย้อมคราม ซึ่งเป็นครามที่ให้สีดีที่สุดคือครามจากสกลนคร นำมาทอ แล้วมาแปรรูปเป็นรองเท้าสีสวย ใส่ได้ทุกโอกาส แถมยังดูดีมีระดับแมทซ์กับเสื้อผ้าได้ง่าย
ย้อมถุงผ้าด้วยสีคราม ใช้แทนถุงพลาสติกก็ปัง!
ในช่วงที่ผู้คนกำลังรณรงค์รักษาสิ่งแวดล้อมกำลังมา ถุงผ้าเป็นสิ่งจำเป็นที่เรียกได้ว่า "ของมันต้องมี!" เพราะสีครามนอกจากจะนำมาใช้ทำเสื้อผ้าได้แล้ว ยังสามารถนำมาทำเป็นกระเป๋าด้วยเทคนิกการมัดย้อม ใส่เป็นกระเป๋าผ้าไปจ่ายตลาด หรือ สะพายไปเที่ยวทะเลชิค ๆ ให้เข้ากับน้ำทะเล ก็ดูสบายไปอีกแบบ
และทั้งหมดคือมนต์เสน่ห์ของสีคราม สีจากธรรมชาติที่มีคุณค่าทางจิตใจเป็นศิลปะบนผืนผ้าที่มียาวนานตั้งแต่โบราณ ถึงแม้ว่าจะมีราคาที่แพงแต่เมื่อเทียบกับคุณค่าทางจิตใจและความคุ้นค่า ความละเอียดในแต่ละผืนแล้วถือได้ว่าคุ้มค่าเลยทีเดียว
หากใครต้องการศึกษาผ้าย้อมครามและกรรมวิธีกว่าจะเป็นผ้าย้อมคราม กับ "แม่คอม ป้อมหิน" หัวหน้ากลุ่มทอผ้าย้อมคราม บ้านเหล่าคราม ต.คำอาฮวย จ.มุกดาหาร
สามารถติดตามชมได้ที่ : รายการ HAVE A NEWSDAY
รับชมได้ทาง #ALTVช่อง4ทีวีเรียนสนุก #ช่องหมายเลข4
